دکتر فرزاد نعیم (مهندس سازه)

Farzad Naeim

 Read more to go and do not forget to comment

مهندس برجسته ایرانی، عالی‌ترین جایزه افتخار در زمینه بلندمرتبه ‌سازی را دریافت کرد .

 متن مصاحبه ی دکتر " فرزاد نعیم " با خبرنگار "رادیو فردا"...

دکتر فرزاد نعیم ، جایزه فضلور خان را برای طرح ساختمان های بلند مقاوم در مقابل زلزله دریافت می کند .

دکتر فرزاد نعیم کارشناس جهانی سازه های بلند و مقاوم در مقابل زمین لرزه، برنده مدال فضلور خان (فضل الرحمن خان) که بالاترین جایزه افتخار در رشته مهندسی ساختمان به شمار می آید شده است.

فرزاد نعیم، معاون شرکت بزرگ مهندسی جان مارتین در کالیفرنیا است.

فضلور خان ( فضل الرحمن خان) متولد بنگلادش، برجسته ترین مهندس محاسبه در قرن بیستم است. سیستم هایی که از طریق او ایجاد شد در طول دهه ۱۹۶۰ میلادی، طرح فنی ساختمان های بلند یا آسمان خراش ها را دگرگون کرد. از طریق نوآوری های او در سیستم و تئوری های او بود که اجرای طرح ساختمان های بلند و بالاتر از ۸۰ یا ۹۰ یا ۱۰۰ طبقه به طور کامل عملی شد. بزرگترین ساختمان ها در آمریکا، از جمله دو برج دو قلوی تجارت جهانی که در جریان حمله های تروریستی یازدهم سپتامبر نابود شدند و برج بلند ۱۱۰ طبقه ای سیرز در شیکاگو، یا توسط او و یا شاگردان او طرح شده اند.

فضلور خان را انشتین مهندسی ساختاری می نامند . خان در دهه ۱۹۸۰ در سن ۵۵ سالگی درگذشت. به پاس خدمات و جایگاه ویژه او در جامعه مهندسی معاصر و برای بزرگداشت او، موسسه بین المللی و غیر انتفاعی «شورای بین المللی طرح سازه های بلند»، هر سال به یک شخصیت فنی برجسته، مدال فضلور خان را اهدا می کند. دو نفر قبلی برنده این مدال، لسلی رابرتسون، محاسب دو برج دوقلوی تجارت جهانی و هال اینگار، محاسب برج سیرز شیکاگو و از شاگردان فضلور خان هستند.

خبرنگار : آقای نعیم به خاطر این موفقیت به شما تبریک می گوییم. کارهای شما از محدوده آمریکا فراتر می رود و بیشتر جنبه جهانی دارد. لطفا توضیح دهید که این مدال را به طور مشخص برای چه کاری دریافت کرده اید ؟

دکتر فرزاد نعیم  : بنده مفتخر هستم و امیدوارم که شایستگی گام برداشتن در راه بزرگان را داشته باشم. این مدال به طور مشخص به کسی داده می شود که دستاورد مهمی برای سازه های بلند در مناطق مختلف به بار آورده باشد. من در زمینه مقاومت ساختمان های بلند در مقابل زمین لرزه، فعالیت های زیادی داشته ام و از من مقاله های بسیاری در این رابطه چاپ شده است. این مدال را احتمالا در این رابطه به من می دهند.

خبرنگار : طرح های شما بیشتر در کجا قرار دارند و جایزه را به طور مشخص چه وقت دریافت می کنید؟

دکتر فرزاد نعیم  : بیشتر کارهای من در خصوص سازه های بلند، در آمریکا است از جمله سه تا چهار ساختمان بلند در شهر لس آنجلس و چند ساختمان در چین و جاهای دیگر.  قرار است در ماه اکتبر ، این جایزه را دریافت کنم. فعلا خوشحال هستم که این جایزه را دریافت می کنم، اما دلیل آن را بعدا می پرسم!

خبرنگار : شما کارشناس جهانی زلزله هستید و به طور معمول پس از هر زمین لرزه بزرگی از جمله زلزله بم در محل حضور پیدا می کنید. در پرو هم بارها حضور داشته اید. مایلم پرسشی را در رابطه با زلزله اخیر پرو مطرح کنم. با توجه به این که پیامدهای زمین لرزه های نقاط مختلف دنیا را مشاهده کرده اید، چگونه است که سطح خرابی های به بار آمده از زلزله ای با قدرت ۸ درجه در مقیاس ریشتر در پرو، به مراتب کمتر از زلزله 7/6 بم در ایران است؟ زمین لرزه پرو در حدود ۵۰۰ کشته بر جا گذاشته در حالی که تلفات انسانی زلزله بم که شدت آن هم کمتر بود، بسیار بیش از این بود. اصولا چه عواملی در این زمینه نقش دارند؟

دکتر فرزاد نعیم  : خوب عوامل مشخصی نقش دارند. یکی این که این زلزله اخیر پرو که بسیار شدید بود، بر خلاف زلزله بم، درست در مناطق مسکونی اتفاق نیفتاده است. این زلزله در حدود ۱۰۰ کیلومتری شهر ایکا و ۱۵۰ کیلومتری لیما پایتخت آنجا اتفاق افتاد. البته باید گفت که حتی در این فاصله هم زلزله به شدت ۸ درجه ریشتر تکان های شدیدی ایجاد می کند. هر دانشجوی مهندسی در پرو، تا قبل از فارغ التحصیلی، باید پروژه ای در رابطه با ساختن یک سازه خشت و گلی و مقاوم کردن آن در مقابل زلزله ارایه دهد . در بم زلزله 7/6 ، درست وسط شهر اتفاق افتاد. در نتیجه شدتی که شهر بم آسیب دید، بسیار زیاد بود.

بنابراین باید توجه کرد که مساله فقط درجه ریشتر زلزله نیست، فاصله هم فوق العاده مهم است زیرا هر چه دورتر از مرکز زلزله قرار داشته باشید، دامنه آسیب ها هم کمتر خواهد بود. عامل دیگر این است که ما هنوز از میزان تلفات زلزله پرو به طور دقیق آگاه نیستیم. ممکن است آمار پایین تلفات، فقط به این دلیل باشد که مناطق نزدیک به مرکز این زلزله، الزاما مراکز تراکم جمعیت نبوده است. یعنی به خوبی ممکن است خرابی زیاد باشد، اما تلفات انسانی آن زیاد نبوده است. اتفاقا من بلافاصله پس از زلزله، با همکارانم در پرو صحبت کردم. آنها گفتند که میزان خرابی ساختمان های خشتی و گلی زیاد بوده ولی خوشبختانه تلفات انسانی به نظر نمی رسد که زیاد بوده است.

خبرنگار : پرو هم کشور زلزله خیزی است. آیا فکر می کنید این کشور از زلزله های گذشته درس گرفته است ؟

دکتر فرزاد نعیم  : بله درست است. در پرو الان سال ها است در دانشگاه ها به طور فعال در راستای یافتن راه حلی برای مشکل ساختمان های خشتی و گلی تلاش می شود. هر دانشجوی مهندسی در پرو، تا قبل از فارغ التحصیلی، باید پروژه ای در رابطه با ساختن یک سازه خشت و گلی و مقاوم کردن آن در مقابل زلزله ارایه دهد. در پرو به مساله درست کردن سازه های مناطق روستایی اهمیت زیادی داده می شود.  البته هنوز مشخص نیست که آیا پایین بودن سطح تلفات انسانی الزاما با این موضوع ارتباط دارد. یعنی مشخص نیست که آیا واقعا می توان در عرض ۱۰ یا ۱۵ سال کاری کرد که بتوان تلفات انسانی را از ۴۰ هزار نفر به ۸۰۰ نفر رساند، ولی به طور قطع اگر در پرو به همین روال کنونی به بازسازی مناطق مسکونی روستایی و آموزش همین سیستم دانشگاهی ادامه داده شود، آنگاه مسئله زلزله به مراتب ساده تر از حد کنونی نیز خواهد بود.

خبرنگار : به نظر من، کاری که در این رابطه در پرو انجام می شود، یک نمونه خوب جهانی است. آیا این کار، کار پیچیده ای است؟ اگر پیچیده نیست، چرا در ایران انجام نمی شود؟

دکتر فرزاد نعیم  : به هیچ وجه پیچیده نیست. اتفاقا بسیار ساده است، فقط همت و پشتکار و همکاری مردم و دولت می خواهد.

خبرنگار : خوب آیا به نظر شما در این زمینه کوتاهی می شود؟ چون اگر این کار به این سادگی است، چرا در ایران انجام نمی شود به طوری که هر بار باز شاهد خسارت های گسترده ناشی از زلزله هستیم؟

دکتر فرزاد نعیم  : خوب فکر نمی کنم که مساله کوتاهی کردن باشد. به نظر من مساله بیشتر فرهنگی است. ما ایرانی ها، چه در ایران و چه در خارج از ایران، فکر می کنیم اگر به مسایل بزرگ و پیچیده توجه کنیم، مسایل کوچک و پیش پا افتاده از بین می روند. البته این نظر شخصی من است و هیچ تئوری علمی پشت آن نیست. به خاطر دارم در حدود ۵ یا ۶ سال پیش در ایران در دوره های آموزشی درس می دادم. بیشتر سوال هایی که دانشجویان مطرح می کردند، مربوط به مسایل محاسباتی پیچیده ای بود که شاید در آمریکا در مورد ۵ درصد ساختمان ها اجرا می شد. من از خودم می پرسیدم چرا توجه به مساله ساختمان های خشتی برای دانشجو یا استاد ایرانی به گونه ای است که انگار افت دارد.  ما در ایران مشکلی به نام مشکل زلزله داریم. هر چه کمتر به این مشکل توجه کنیم، در آینده بیشتر آسیب خواهیم دید.

به نظر من ما باید با این مساله برخورد کنیم. به خاطر دارم دو یا سه سال قبل از زلزله بم با استاد دانشگاهی در ایران در همین رابطه صحبتی داشتم. من می گفتم که باید همانطور که کشورهای بسیاری از جمله پرو، به معرفی مدل های ساختمان های خود پرداخته اند، به معرفی این مدل ها در خارج از ایران دست بزنیم تا برای رفع اشکال های احتمالی آن راه حلی پیدا شود. اما این استاد دانشگاه این نکته که خارجی ها در جریان مشکلاتمان قرار گیرند را ناخوشایند می دید. مساله اینجا است که وقتی زلزله ای نظیر زلزله بم اتفاق می افتد، مشکلاتی از این دست به خودی خود مطرح خواهند شد و همه در جریان کاستی ها قرار خواهند گرفت. دانشجو یا استاد ایرانی که به سراغ حل یک مساله محلی می رود را باید بیشتر مورد تشویق قرار داد تا آنکه به سراغ ساختمان ۱۲۰ طبقه در محله ای در نیویورک یا شیکاگو می رود.

خبرنگار : پرسش دیگرم در رابطه با زمین لرزه اخیر ژاپن است که باعث آسیب وارد شدن به نیروگاه هسته ای کاشی وازاکی شد به نحوی که مقداری مواد رادیو اکتیو به خارج نشت کرد. آژانس بین المللی انرژی اتمی، پس از بازرسی های اخیر از این نیروگاه نتیجه گرفت که در زمانی که این نیروگاه طرح شده، مساله مقاومت در مقابل زمین لرزه ای با این شدت در ساختار آن در نظر گرفته نشده است. از نظر شما تاثیر این مساله در طرح نیروگاه های آینده تا چه حد خواهد بود؟ درس این زلزله برای کشورهای بسیاری که در تلاش ساخت نیروگاه های هسته ای هستند از جمله ایران چیست؟

دکتر فرزاد نعیم  : به نظر من بله درسی برای همه وجود دارد. البته من فقط می توانم از زاویه مهندسی زلزله که به آن آگاه هستم، به قضیه نگاه کنیم. مهندسی زلزله علم نسبتا جوانی است که از عمر آن تنها ۴۰ یا ۵۰ سال می گذرد. در نتیجه هنوز پرسش های بی پاسخ در مقابل آن زیاد است. هر ۵-۶ سالی بر میزان دانش ما در زمینه زلزله افزوده می شود. به عنوان مثال نیروگاه هسته ای که در سال ۱۹۶۰ طراحی می شد، در سال ۱۹۷۰ به گونه متفاوتی طراحی می شود. اکنون طرح یک نیروگاه هسته ای، به طور قطع با طرح آن در گذشته متفاوت خواهد بود. از جمله مسایل قابل حل، مساله لوله های گاز در تهران است. لوله های گاز در تهران اشکال دارند و نشت می کنند. اگر زلزله رخ دهد، این لوله های گاز پر اشکال، می توانند باعث آتش سوزی های فجیع شوند .

با توجه به خطرهای آسیب وارد شدن به یک نیروگاه اتمی، به نظر من نباید در مناطق فوق العاده زلزله خیز این نیروگاه ها را بنا کرد. به عنوان مثال معقول نیست که در نزدیکی گسل های جنوب کالیفرنیا نیروگاه هسته ای ساخته شود. بنابراین، طرح، اجرا، کاربرد و اداره نیروگاه اتمی، توجه ویژه ای می طلبد. درباره اثرهای یک زلزله احتمالی در تهران صحبت زیاد شده است. شما بارها گفته اید که مهمترین مساله برای شهری مثل تهران، با آن جمعیت و ساختار مهندسی و شهرسازی آن، شاید در این لحظه باید راه های کنار آمدن با پیامدهای زمین لرزه احتمالی باشد.

خبرنگار : آیا از نظر شما در شهر پر جمعیتی مانند تهران، اصولا آمادگی مقابله با پیامدهای یک زمین لرزه احتمالی وجود دارد؟

دکتر فرزاد نعیم  : من فکر می کنم در شهر تهران این قابلیت الان وجود ندارد. البته نه فقط تهران، شاید در لس آنجلس یا سانفرانسیسکو هم به آن شکل لازم وجود نداشته باشد.  باید واقع بین بود. باید به گونه ای با مسایل برخورد کرد که بتوان آن ها را در مدت زمان معین و قابل توجیهی برای جلوگیری از صدمه گسترده به مردم حل کرد. از نظر اقتصادی و علمی، امکان بازسازی تهران یا هر شهر بزرگ دیگر در عرض ۱۰ یا ۱۵ سال وجود ندارد. بنابراین مشکلاتی که در شهر تهران در رابطه با سازه ها و ساختمان ها وجود دارد، تا مدت ها ماندگار خواهند بود. اما با این حال چند کار را می توان انجام داد:

اول اینکه دست کم ساختمان های جدید با رویه درست ساخته شوند تا مثلا بیست سال دیگر مشکلات کنونی را نداشته باشیم.

دوم، باید دست کم مسایل قابل حل را حل کرد. از جمله این مسایل قابل حل، مساله لوله های گاز در تهران است. لوله های گاز در تهران اشکال دارند و نشت می کنند. اگر زلزله رخ دهد، این لوله های گاز پر اشکال، می توانند باعث آتش سوزی های فجیع شوند.

مساله دیگر، با توجه به وضعیت ترافیک تهران و وسعت شهر، مساله کمبود ایستگاه آتش نشانی است. سیستم های پاسخگویی به فاجعه، باید قبل از واقعه ایجاد شود زیرا بعد اگر خدای نکرده زمین لرزه ای در تهران رخ دهد، فرصتی برای اینکه کسی بخواهد بنشیند و فکر کند که چطور باید مردم را از زیر آوار در آورد، یا چطور باید آتش را خاموش کند، وجود ندارد.

بنابراین باید بیش از بازسازی پس از زمین لرزه، به فکر برنامه ریزی پیش از آن بود.

پایان.

منبع : دانشجویان عمران بو علی